Perspectiefloos pensioen

In pensioenland waait al jaren een kille wind. Hoewel er ondertussen consensus ontstaat dat het anders moet, lijken er ook onvoldoende lessen uit het verleden te zijn getrokken – of heeft u daarover iets duidelijks gelezen? Veel partijen in pensioenland werken driftig aan een toekomst waarin hun belangen zijn veilig gesteld. Dat gaat natuurlijk een stuk beter als schrille conclusies achterwege blijven. Vertrouwd met achterkamertjes zijn bestaande gremia als de politiek, sociale partners, dus ook de SER, maar ook een club als de pensioenfederatie druk bezig maquettes te bouwen. Naar mijn smaak gaat het nooit lukken op deze wijze de pensioenbelangen van de gewone man efficiënt en billijk te organiseren.

Eerder dit jaar bracht het kabinet de “Perspectiefnota Toekomst Pensioenstelsel” uit. De uitgangspunten “collectiviteit, solidariteit en verplichtstelling” waren en blijven pijlers. Klinkt mooi, maar hoe verhoudt dit zich tot de problemen die thans zo knellen? Verschillende zaken, zoals de doorsnee premie, zijn al aangewezen als problematisch, maar steeds ontbreekt een goede analyse en stellingname van wat er nou precies is misgegaan in het verleden. (Eerder deze maand heb ik hierover wat tekst opgesteld, zie elders op deze site.) Dat is wel gewenst: als we weten waar onredelijk is betaald of geprofiteerd, kan ook beter besloten worden waar pijn mag of moet worden neergelegd. (Denk aan de schrille discussie over de rekenrente, waarbij tegenwoordig vaak gesteld wordt dat ouderen solidair zijn – betalen! – met  pensioenopbouw voor jongeren.) Wazige lessen en schimmige belangen maken het nu mogelijk dat de pensioenfederatie zich profileert met een brief aan de SER waarin twee – eerder door de SER geschetste – varianten nader verkend worden: “het persoonlijke pensioenvermogen met uitgebreide risicodeling en de ambitieovereenkomst met collectieve risicodeling waarin aanspraken worden verdisconteerd op basis van de risicovrije rente”.

In mijn eerdere stukje heb ik geprobeerd over te brengen dat we moeten werken aan een toekomst zonder de huidige pensioenfondsen met hun bestuurderen, waarin pensioenland niet meer gerund wordt door vooral sociale partners en waar actuarissen en accountants niet meer een leuk centje verdienen. Individuele besparingen en collectief beleggen – voor schaalvoordelen en kanssolidariteit – moet daarvoor genoeg zijn. Het stelsel wordt transparanter, efficiënter – want veel lagere uitvoeringkosten – maar kan ook tot pijnlijke resultaten leiden. Maar die hebben we wat mij betreft nu ook al! Hoge uitvoeringskosten, perverse solidariteit en gefnuikte verwachtingen – wanneer was ook alweer uw laatste indexatie … of korting? – teisteren de huidige systematiek. Ik ben nogal teleurgesteld in politiek en media, vooral de kwaliteitskranten, die weigeren er echt in te duiken en daarmee allerlei gremia de facto volop ruimte bieden om hun belangen in de toekomst veilig te stellen.

Belangen van gewone burgers komen er bekaaid af. Het wordt tijd voor een bond voor pensioenbelangen, een club die de belangen behartigt van gewone burgers die pensioen opbouwen, hebben opgebouwd of genieten. Weliswaar botsen deze belangen (soms), maar dat kan worden toegeschreven aan de huidige systematiek die nou juist moet veranderen! Dit komt vooral om de hoek kijken bij het gekrakeel over de rekenrente waarmee allerlei verdelingskwesties zijn gemoeid. (Een hogere rekenrente betekent hogere verwachtingen voor toekomstig rendement. Maar dan is er meer ruimte, meer geld dus, om de indexeren, pensioenen te verhogen.  Vooral ouderen en een partij als 50Plus maken zich hiervoor sterk. Maar als dit straks toch tegen valt voelen vooral de huidige jongeren dat.) De conclusie dat we een systeem moeten bedenken zonder rekenrente is helaas amper te beluisteren en dat illustreert de domantie van oneigenlijke belangen in pensioenland.

De gordiaanse pensioenknoop moet eens worden doorgehakt!